15 CHUYÊN NGÀNH CỦA PSYCHOLOGY

Sau đây là 15 subfields của Tâm Lý Học. Lĩnh vực thì khác với trường phái. Mục đích của phần này là để giúp các bạn có thể phác họa một cách nào đó một bức tranh tổng quát về Tâm Lý học, rằng Tâm Lý Học có phạm vi nghiên cứu rất rộng chứ không chỉ ở tham vấn và trị liệu. Ở đây sách chỉ nêu lên 15 lĩnh vực tiêu biểu. Có lẽ rằng một số bạn đọc sẽ thấy thiếu. Nếu bạn thấy thiếu gì thì chia sẻ thêm với mọi người ở phần comment nhé. Hình bên dưới là bản tóm tắt 15 lĩnh vực này.

Đây là lĩnh vực đặt trọng tâm về hành vi và tâm sinh lý của não bộ. Tâm lý gia trong lĩnh vực này được huấn luyện và học hỏi, nghiên cứu sự liên quan giữa những phần của não bộ và hành vi. Phần nào của não chịu trách nhiệm cho động lực (motivation), ngôn ngữ, cảm xúc? Dây chuyền thần kinh có ảnh hưởng gì tới hành vi của mình? Chất hormones nào ảnh hưởng đến giấc ngủ? Tình trạng và hoạt động của não ở người bị trầm cảm khác với người khác như thế nào?

Clinical psychologists study, diagnose, and treat persons who experience emotional, behavioral, and psychological problems or disorders - Các nhà tâm lý học lâm sàng nghiên cứu, chẩn đoán, và điều trị người bị vấn đề hoặc rối loạn về cảm xúc, hành vi và tâm lý. Họ làm việc giúp mọi người có thể từ những vấn đề thường nhất như thay đổi công ăn việc làm chổ ở, mất mát người thân, đến những vấn đề trầm trọng hơn như rối loạn lo âu (anxiety disorder), rối loạn lưỡng cực (Bipolar disorder), ...

Cognitive psychologists study how we think, specifically, how we take in information, store it, learn, and use it to make decision - các nhà tâm lý học trong lĩnh vực này tìm hiểu về cách chúng ta suy nghĩ (cognition - nhận thức), cụ thể là cách chúng ta thu nạp thông tin, lưu trữ, học hỏi và dùng thông tin đó để đi đến quyết định. Một số chủ đề trong mảng này có thể kể đến attention (chú ý), memory (trí nhớ), learning (học), và decision-making (quyết định). Cognitive Psychology còn là một mảng phụ trong một mảng lớn hơn của khoa học gọi là khoa học nhận thức (cognitive science) bao gồm neuroscince (khoa học thần kinh), anthropology (nhân chủng học) và linguistics (ngôn ngữ học)

Những nhà tâm lý học cộng đồng tìm hiểu sự liên quan giữa cá thể và cộng đồng (individual and community), cộng đồng ảnh hưởng thế nào lên cá nhân và ngược lại. Họ có thể nghiên cứu và đưa ra ứng dụng làm thế nào để sử dụng những gì một khu vực dân cư có để giải quyết một vấn đề nào đó của khu vực đó. Ví dụ như ma túy, trộm cắp, an ninh. Hoặc như 1 khu vực, một cộng thể vừa bị ảnh hưởng bởi 1 đám cháy lớn, thì community psychologists sẽ làm việc với các cơ quan chức năng địa phương để giúp người dân trở lại trạng thái cân bằng cách tốt nhất.

Cũng giống với tâm lý học lâm sàng, như những nhà tư vấn tâm lý chú trọng vào những việc thường nhật nhiều hơn là chú trọng vào các chứng rối loạn như tâm lý học lâm sàng. Họ có thể tư vấn về hôn nhân và gia đình, chuyển đổi việc làm, chuyển ngành học, chuyên trường học, vv.

Mảng này chú trọng đến sự phát triển của con người xuyên suốt cuộc đời. Các nhà tâm lý học trong mảng này chú trọng đến sự hình thành và phát triển cảm xúc (emotional), trí tuệ (intellectual), và thể chất (physical) của trẻ em (children), vị thành niên (adolescents), và người lớn (adults). Các chủ đề họ quan tâm có thể kể đến midlife crisis, hay đến tuổi nào thì con người có thể suy nghĩ trừu tượng? Hay những yếu tố nào ảnh hưởng đến việc trẻ vị thành niên sử dụng chất cấm?

Các nhà tâm lý giáo dục học về cách con người học và áp dụng nó vào môi trường học đường. Họ phát triển những phương cách để cho việc dạy và việc học đạt mức hiểu quả tối đa.

 

8. Experimental Psychology - Tâm lý thực nghiệm

Các nhà tâm lý học trong lĩnh vực này là chuyên gia về nghiên cứu, họ thiết kế, lên kế hoạch và điều khiển quản lý. Họ thu gom dữ liệu, tính toán xác xuất và các chỉ số khác. Nói chung lại tất cả những gì họ làm là nghiên cứu và nghiên cứu. Thường thì mỗi nhà tâm lý có một trong tâm riêng trong nghiên cứu của họ. Tuy nhiên họ sẽ cộng tác với các nhà tâm lý học khác để nghiên cứu với nhau. Ví dụ như ở khoa tâm lý trường mình, hiện nay đang có 2 giáo sư đang cùng nghiên cứu cùng nhau, 1 chuyên về biological psychology, đặt biệt là về giấc ngủ, 1 chuyên về nhận thức.

Đây là những nhà tâm lý học làm việc liên quan đến pháp lý dưới cái nhìn của tâm lý học. Họ chú trọng vào những chủ đề như làm thế nào để xác định độ đáng tin cậy của nhân chứng, làm thế nào lựa chọn bồi thẩm đoàn, đến phỏng vấn nhân chứng thế nào để lời chứng của họ không bị chi phối và mất tính xác thực.

Như cái tên của nó, mảng này chú trọng đến sức khỏe tâm sinh lý của con người. Các chuyên gia trong mảng này xem xét những yếu tố xã hội ảnh hưởng đến sức khỏe của con người như thế nào và làm thế nào để cải thiện sức khỏe của họ. Ví dụ như kỹ năng thư giãn (relaxation technique) nào giúp người ta vượt qua một căn bệnh nào đó hiệu quả nhất? Những yếu tố nào giúp người ta bỏ hút thuốc hiệu quả nhất?

Lĩnh vực này chú trọng vào sự tương tác giữa con người với máy móc (machines), môi trường, và sản phẩm. Họ nghiên cứu cách con người hiểu và sử dụng sản phẩm thế nào để áp dụng và tăng độ an toàn cho sản phẩm, cũng như tăng hiệu quả và năng suất làm việc. Những chủ đề họ nghiên cứu ví dụ như thiết kế màn hình máy tính thế nào để hạn chế mệt mỏi cơ thể và tốt hơn cho mắt, hoặc họ có thể làm việc với các nhà thiết kế nội thất xe hơi để thiết kế chiếc xe thế nào để việc điều khiển các chức năng trên xe đạt mức tiện lợi nhất

Lĩnh vực này chú trọng vào mối quan hệ giữa con người và công việc (work) - họ nghiên cứu về hành vi của con người nơi công sở, làm thế nào để nâng cao tinh thần, nhân viên cảm thấy thoải mái làm việc và đạt năng suất hiệu quả nhất. Làm thế nào để tuyển đúng người vào đúng vị trí, đánh giá và đạo tạo nhân viên sao cho hiệu quả.

Đây là các chuyên gia nghiên cứu và phát triển các thủ thuật nghiên cứu mới, với cả những bài test tâm lý sao cho phù hợp. Có 2 điều mà các nhà nghiên cứu quan tâm khi sử dụng những bài test hay những bảng hỏi, đó là reliability và validity (độ tin cậy và tín hợp lệ). Các nhà psychometricians sẽ phát triển và tính toán 2 yếu tố trên sau cho bảng trắc nghiệm là hoàn thiện nhất.

Các nhà tâm lý trong lĩnh vực này quan tâm đến sức khỏe tâm lý, sinh lý, tình cảm của trẻ em trong môi trường học đường. Họ làm việc với nhà trường, với thầy cô, với gia đình và cả các cơ quan chức năng cấp địa phương và cả trên diện rộng để đảm bao cho sự phát triển toàn diện của học sinh sinh viên.

Đây là lĩnh vực chú trọng đến sự tương tác giữa cá thể và cả xã hội. Họ nghiên cứu về sự đình hình tính cách (personality), tích cách bị xã hội chi phối như thế nào? Những vấn đề khác có thể kể đến như kỳ thị chủng tộc, kỳ thị vùng miền, định kiến xã hội; con người bị thuyết phục bởi yếu tố gì, vì sao con người cảm thấy bị hấp dẫn bởi một loại người nhất định mà không phải nhóm khác?

 

Nguồn: lược dịch Kris Trần.